Təhlükə Siqnalı Verən Canlılar

Sürü halında yaşamağın ən böyük üstünlüklərindən biri təhlükə zamanı daha çox müdafiə oluna bilmələridir. Çünki sürü halında yaşayan heyvanlardan hər hansı biri təhlükəni hiss etdikdə səssizcə hadisə yerindən qaçmaq yerinə bütün gücünü toplayaraq ətrafındakı digər heyvanları da xəbərdar edir. Hər növ canlının özünəxas xəbərdarlıq forması var.

Məsələn, dovşanlar və bəzi marallar təhlükəni hiss etdikdə ətraflarındakı heyvanları xəbərdar etmək üçün quyruqlarını yuxarı qaldırırlar. Ceyranlar isə tullanaraq çox maraqlı rəqs edirlər. (Tony Seddon, Animal Parenting, s. 42)

Bir çox kiçik quşlar düşmənlərini sezdikdə dərhal cikkildəyərək xəbər verirlər. Sarıköynək kimi quş növləri xəbər verərkən məhdud tezlik intervalında yüksək səs çıxarırlar. İnsan qulağı bunu incə fit səsi kimi eşidir. Bu səsin ən vacib xüsusiyyəti isə mənbəyinin hansı istiqamətdə olmasının müəyyən edilə bilməməsidir. (Peter JB Slater, The Encyclopedia of Animal Behavior, s. 114)

Bu, sürüsünü xəbərdar edən quş üçün çox vacib üstünlükdür. Çünki quş əslində düşməni gördükdə qışqıraraq bütün diqqəti üstünə çəkməyi gözə alır. Amma səsin istiqaməti müəyyən olmadığı üçün təhlükə nisbətən azalır.

Koloniyalar halında yaşayan böcəklərdə də təhlükəni ilk hiss edən böcək bütün koloniyanı xəbərdar edir. Ancaq təhlükəni xəbər verən böcəyin ifraz etdiyi qoxu düşmənin də diqqətini çəkir. Buna görə də koloniyasını təhlükə zamanı xəbərdar edən böcək ölümü də gözə almış olur. (Edward O. Wilson, Sociobiology: The New Synthesis, The Belknap Press of Harvard University Press, England 1975, s. 123)

Çayır itləri böyük koloniyalar şəklində yaşayırlar. Sanki bir şəhərə bənzəyən yuvaları təxminən 30 heyvanın yaşaya bildiyi hissələrə ayrılmışdır. Bu şəhərdəki bütün heyvanlar bir-birilərini tanıyırlar. Tunelin çıxışlarında və girişlərində olan təpəciklərin üzərində hər zaman bütün istiqaməti görə biləcək şəkildə arxa ayaqları üzərində durub keşik çəkən heyvanlar var. Növbətçilərdən biri düşmən görsə, fit səsinə bənzər uzun-uzadı hürür. Bu xəbərdarlıq digər növbətçilər tərəfindən də təkrarlanaraq bütün şəhərdə eşidilməsinə səbəb olur. (David Attenborough, Yaşadığımız Dünya, İnqilab Nəşriyyat 1985, s. 178)

Təbiətdə baş verən bu cür fədakarlıq nümunələrinə şahid olan alimlər şüursuz canlıların bu cür mükəmməl davranışlarını heyranlıqla izləyirlər. Şübhəsiz ki, bütün bu canlılara hər an ilham verən, hər birinə nəzarət edən və necə davranmalarını əmr edən Allahdır. Bu açıq gerçək Quranda belə bildirilir:

"Göylərdə və yerdə olanların hamısı, heyvanlar da, mələklər də təkəbbür göstərmədən Allaha səcdə qılırlar. Onlar özlərinin fövqündə olan Rəbbindən qorxur və onlara əmr olunanları yerinə yetirirlər." (Nəhl surəsi, 49-50)