Maddənin ardındakı möhtəşəm elm

Maddənin ardındakı möhtəşəm elm

Düşünmək və araşdırmaq insanın bilmədiklərini öyrənməsini, “baxıb görə bilmədiklərini” görməsini, dünya həyatının gerçəyini kəşf etməsini təmin edir. Ancaq əsas olan insanın səmimi düşüncə ilə əldə etdiyi gerçəklərdən qaçmaması, kəşf etdiyi gerçəklərə uyğun yeni bir həyata başlayacaq iradəni göstərə bilməsidir. Bu yazıda bu günə qədər heç vaxt rast gəlmədiyiniz, heyrətamiz, həyata baxışınızı tamamilə dəyişdirən bir elm izah ediləcək. Bu elm, tarix boyunca böyük İslam alimlərinin diqqət çəkdiyi, müasir elmin qəti şəkildə sübut etdiyi həqiqətdir. İnsan, həyatının ilk çağlarından etibarən içində yaşadığı dünyanın mütləq maddi həqiqət olduğuna şərtlənmişdir. İnsan bu şərtlənmə daxilində böyüyür və bütün həyatını bu dünyagörüşü üzərində qurur. Ancaq müasir elmin nail olduğu nəticələr düşünüldüyündən daha fərqli və daha mühüm bir gerçəyi ortaya çıxarmışdır. Allahın yaratma sənətindəki ən əhəmiyyətli gerçəklərdən biri olan bu elm, insanın həm özünə, həm ətrafına, həm həyata, həm də hadisələrə baxışını tamamilə dəyişdirəcək səviyyədədir. Bu maddənin, kainatın və onun içindəki hər şeyin xəyal, “hisslər aləmi” olduğu həqiqətindən qaynaqlanır. Bu heyrətamiz həqiqəti anlamaq üçün ilk növbədə maddə zənn etdiyimiz varlıqları bizə tanıdan duyğularımızın və beynimizin necə işlədiyinə nəzər salaq.

Dünya Həyatı, Duyğularımızla Qəbul Etdiyimiz Hisslərdən Meydana Gəlir

Görmə, eşitmə, qoxulama, dadbilmə, toxunma hisslərinin hamısı bir-birlərinə bənzər fəaliyyət mexanizminə malikdir. Xarici aləmdə olduğunu düşündüyümüz əşyalardan gələn impulslar (səs, qoxu, dad, görüntü, sərtlik və s.) sinirlərimiz vasitəsiylə beyindəki müvafiq mərkəzlərə ötürülür. Beyinə çatan bu impulslar elektrik siqnallarından ibarətdir. Məsələn, görmə prosesi əsnasında xarici aləmdəki bir mənbədən gələn işıq fotonları gözün arxa tərəfindəki retinaya ötürülür və burada elektrik siqnallarına çevrilir. Daha sonra bu siqnallar sinirlər vasitəsiylə beyinin görmə mərkəzinə ötürülür. Və biz də bir neçə kub santimetrlik görmə mərkəzində rəngarəng, dəqiq, eni, uzunluğu, dərinliyi olan dünya görür və hiss edirik. Bu sistem digər qavrayışlarımız üçün də eynilik təşkil edir. Dadlar dilimizdəki bəzi hüceyrələr tərəfindən, qoxular burunun epitel hüceyrələri tərəfindən, toxunmağa aid hisslər (sərtlik, yumşaqlıq və s.) dəri altına yerləşən xüsusi qəbul edicilər, səslər isə qulaqdakı xüsusi mexanizm tərəfindən elektrik siqnallarına çevrilərək beyindəki müvafiq mərkəzlərə göndərilir və o mərkəzlərdə qavranılır.

Mövzunu daha da dəqiqləşdirmək üçün belə bir misal göstərək: Hal-hazırda bir stəkan çay içdiyinizi düşünün. Əlinizdə tutduğunuz stəkanın sərtliyi və istiliyi dəri altındakı xüsusi qəbul edicilər tərəfindən elektrik siqnallarına çevrilərək beyinə çatdırılır. Eyni zamanda çaya aid qoxu, onu içtiyimiz anda hiss etdiyiniz şəkərli dad və stəkana baxdığınızda gördüyünüz qəhvəyi rəng də müvafiq ötürücülər tərəfindən elektrik cərəyanı olaraq beyinə çatdırılır. Sonra stəkanı masaya qoyarkən şüşənin masaya təmasından çıxan səs də qulağınız tərəfindən qəbul edilib beyinə elektrik siqnalı olaraq göndərilir. Və bu hisslərin hamısı beyindəki bir-birindən fərqli, amma bir-biriylə ortaq işləyən duyğu mərkəzləri tərəfindən şərh olunur. Siz də bu şərhin nəticəsi olaraq bir stəkan çay içdiyinizi düşünürsünüz. Yəni əslində hər şey beyindəki duyğu mərkəzlərində baş verir, amma siz bütün bu hisslərinizin konkret maddi varlığa əsaslandığını zənn edirsiniz. Halbuki bu fikriniz yanlışdır, çünki beyninizdə qavradığınız hisslərin beyninizin xaricində varlığının olduğunu düşünmək üçün heç bir dəliliniz yoxdur. Əgər beyninizə gedən görmə sinirlərini kəssəniz bir anda görüntü yox olar. Eyni şəkildə eşitmə sinirlərində bir problem olarsa, xaricinizdə var olduğunu zənn etdiyiniz səslər də bir anda kəsilər.

Bura qədər izah edilənlər bu gün elm tərəfindən qəti şəkildə isbat edilmiş, AÇIQ-AŞKAR gerçəkdir. İstənilən elm adamı bu sistemin işləmə prinsipini izah edərsə, içində yaşadığınız dünyanın əslində beyninizdə qəbul edilən hisslərdən ibarət olduğu aydın olar. Məsələn ingilis fiziki John Gribbin beyinin verdiyi şərhlərlə əlaqədar olaraq belə deyir:

”…Duyğularımız xarici dünyadan gələn impulsların beynimizdəki şərhidir; sanki bağçada bir ağac varmış kimi… Lakin beynim bu impulsları duyğu süzgəcindən keçirərək hiss edir. Ağac yalnız bir görüntüdür. O halda hansı doğrudur? Duyğularımızın ortaya çıxardığı ağac, yoxsa bağçadakı ağac?” (Taşqın Tuna, Uzayın Ötesi, sf.194)

Maddənin xaricinizdəki əsli ilə təmasda olmadığınızı anlamaq üçün çox asan bir təcrübə apara bilərsiniz. Bu yazıya baxarkən, barmağınızla bir gözünüzün alt tərəfinə sanki qaşıyırmış kimi yüngülcə toxunun. Bu şəkildə toxunarkən barmağınız irəli-geri getdikcə, yazının da eyni şəkildə irəli-geri getdiyini görəcəksiniz. İndi düşünün, görəsən bu yazı kömputer monitorunda, sizin dayandığını zənn etdiyiniz yerdədirmi? Yoxsa qaşımanın təsiri ilə görüntüsü yuxarı-aşağı oynayan, beyninizdəki görüntüdən ibarətdir? Məhz bu nümunə belə burada izah etdiyimiz gerçəyi qavramanız üçün bir başlanğıc ola bilər.