Qan da­mar­la­rı

Qan da­mar­la­rı

İn­san or­qa­niz­mi­nin hər bir nöq­tə­si iri­li-xır­da­lı ol­maq­la mil­yard­lar­la bo­ru ilə ör­tü­lüb. Da­mar ad­la­nan bu bo­ru yı­ğı­nı­nı düz sət­hə yay­ma­lı ol­saq, yal­nız bir in­san­da bun­la­rın uzun­lu­ğu­nun təx­mi­nən 100 min ki­lo­metr (96.500 km) ol­du­ğu­nu gö­rə bi­lə­rik . Da­mar sis­te­mi elə bir ide­al tə­si­sat­dır ki, or­qa­niz­min eh­ti­yac du­yu­lan hər bir nöq­tə­si­nə zə­ru­ri bağ­lan­tı­lar yer­ləş­di­ri­lib. Bo­ru­lar heç bir yer­də dü­yün­lə­nə bil­məz, lü­zum­suz yer­lə­rə ge­də bil­məz, boş nöq­tə­lə­rə ma­lik de­yil­lər, bü­tün or­qa­niz­mi gə­zir və ye­ni­dən hə­min nöq­tə­yə qa­yı­dır­lar.

Hər han­sı bir bi­na­da bo­ru şə­bə­kə­si tə­si­sa­tı ya­rat­maq üçün mü­əy­yən bir pla­na eh­ti­yac var. İn­san or­qa­niz­min­də­ki bo­ru tə­si­sa­tı­nın pla­nı isə in­san əmə­yi olan heç bir plan­la mü­qa­yi­sə edil­mə­yə­cək qə­dər mü­kəm­məl və ide­al­dır.

Bun­dan əla­və, in­san or­qa­niz­mi­nə təx­mi­nən 100 km da­mar dö­şən­di­yi hal­da or­ta bö­yük­lük­də olan bir bi­na­ya yal­nız bir ne­çə ki­lo­metr uzun­lu­ğun­da bo­ru dö­şə­nir. Xü­su­si xə­li­tə­lər­dən ha­zır­lan­mış bu bo­ru­lar bir ne­çə onil­lik ər­zin­də müx­tə­lif prob­lem­lər ya­ra­dır. Bağ­lan­tı yer­lə­rin­də sız­ma­lar baş ve­rir, bo­ru­lar bə­zən çü­rü­yür, bə­zən di­var­lar­da bo­ru­la­rın çü­rü­mə­si və su ver­mə­si uc­ba­tın­dan rü­tu­bət mü­şa­hi­də edi­lir. Bü­tün bu prob­lem­lər hət­ta bi­na­nın sa­bit bir ti­ki­li ol­du­ğu və ye­rin­dən oy­na­ma­dı­ğı hal­lar­da da baş ve­rir.

Hər bir sağ­lam in­san or­qa­niz­min­də olan da­mar sis­te­mi isə bü­tün ömür bo­yu öz funk­si­ya­sı­nı ye­ri­nə ye­ti­rir. Nə qay­ğı­ya eh­ti­yac du­yur, nə də hər han­sı bir his­sə­si­nin də­yiş­di­ril­mə­si­nə. Həm­çi­nin in­san or­qa­niz­mi bi­na ki­mi hə­rə­kət­siz de­yil. İn­san hə­rə­kət edir, ye­ri­yir, qa­çır, otu­rur, qal­xır və da­mar­lar da bu dar­tıl­ma nə­ti­cə­sin­də da­im elas­tik hə­rə­kət­lər edir. La­kin da­mar­lar o qə­dər ide­al qu­ru­lu­şa ma­lik­dir­lər ki, əgər in­san öz səh­hə­ti üçün zə­rər­li olan hər han­sı bir hə­rə­kət et­mə­sə, on­lar heç bir prob­lem ya­rat­maz­lar.

İn­san or­qa­niz­min­də­ki mi­sil­siz qu­ru­luş

Heç bir da­ma­rın ol­ma­dı­ğı bir in­san or­qa­niz­mi­nin möv­cud­lu­ğu­nu fərz edək. Və hər han­sı bir mü­hən­dis­dən bu or­qa­niz­min içi­nə dö­şə­nə­cək da­mar­lar­la bağ­lı bir plan ha­zır­la­ma­sı­nı xa­hiş edək. Bu plan­da qa­ra­ci­yə­rin ən ki­çik nöq­tə­lə­rin­dən sü­mük to­xu­ma­la­rı­nın içi­nə, göz qa­paq­la­rın­dan böy­rək­lə­rə qə­dər hər bir hü­cey­rə üçün zə­ru­ri olan bağ­lan­tı­lar qu­rul­ma­lı­dır. Bun­dan əla­və, hər bir or­qa­nın funk­si­ya­sı­na uy­ğun ola­raq da­mar­la­rın qa­lın­lı­ğı və xü­su­siy­yət­lə­ri də mü­əy­yən edil­mə­li­dir. Mə­lum­dur ki, bu, bir in­sa­nın tək­ba­şı­na ye­ri­nə ye­ti­rə bil­mə­yə­cə­yi iş­dir. Hət­ta dün­ya­da ya­şa­yan bü­tün in­san­lar top­lan­sa be­lə bu nə­ti­cə ye­nə də­yiş­mə­yə­cək. Bü­tün bu in­san­la­rın nə öm­rü, nə də ağ­lı son­suz kom­bi­na­si­ya­la­ra və mü­rək­kəb­li­yə ma­lik olan qan döv­ra­nı şə­bə­kə­si­nin pla­nı­nı ha­zır­la­ma­ğa yet­məz. Əl­bət­tə ki, mil­yard­lar­la in­sa­nın bir­lə­şə­rək ha­zır­la­ya bil­mə­yə­cə­yi ide­al bir pla­nın kor­tə­bii tə­sa­düf­lər­lə or­ta­ya çıx­dı­ğı­nı id­dia et­mək qey­ri-müm­kün­dür. Hət­ta bir­cə mər­hə­lə­sin­də də tə­sa­düf­lə əs­la əla­qə­si ol­ma­yan bu sis­tem in­sa­nın Al­lah tə­rə­fin­dən ya­ra­dıl­dı­ğı­nı açıq şə­kil­də sü­but edir.